ميرموسی هاشمی
اؤن سؤز
بيز بوگون آذربايجاندان سؤز آچارکن، تاريخيميز گؤز اؤنونده جانلانير. استقلاليتيميز اوغروندا و بو تورپاغين بوتولوگونون قورونماسيندا جانيندان کئچميش اينسانلاريميز آز دئييل. بيز بونونلا غرور دويوروق، آمما بوگون هاراداييق؟ هانکی شرايطده ياشاييريق؟ آذربايجانين تاريخی تورپاقلارینين تيکه – تيکه، يادلار قووه لرين اليله بؤلونمه سی، عموميتله آذربايجان ميللتی نين سون عصرده کی مغلوبيت لری هربير وطنداشا اورک آجيسی دير.
کئچميش تاريخ بيزيم اوچون اونودولماز تجربه دير. آمما تاريخين قارانليق کوچه لريندن چيخيب، يئنی بير شرفلی تاريخ ياراتماق مجبوريتينده ييک. نهايت بو ايشين زامانی گلييب چاتميشدير. بو دوغرو يولدا يالقيز اولساقدا، ائله ايلک جيغيری يالقيزليقدان باشلامالييق. بو بؤيوک آماللاريميزا قورخو ايله، شبهه ايله، يادلارا سؤيکنمک ايله، يوخ! نهايت اؤز ميللی وارليغيميزا سؤيکه نه ره ک پولاد اراده ايله، قطعيتله ايشيق افقلرده قارانليغين باغرينی يارا – يارا، استبداد سنگرينی مطلق فتح ائتمه لييک! باخ ائله بو آتاجاغيميز جسارتلی آدديملار يئنی تاريخين ايلک صحيفه سينی يازماق دئمک دير.
بيزيم کيمسه نين قازان ديبينه احتياجيميز يوخدور، اؤز دولو قازانلاريميز قايناييب داشماقدادير. بو سؤزلری قلمه آلماقلا ايسترديم خاطيرلايام کی، چاغداش عصيرده هرشئی دئييشير. بوگون يئنی و رنگارنگ تابلو دونيا ايجتماعيتی نين گؤزو اؤنونده سرگيلنميشدير. بو تابلو اينکار ائديلمز بير فاکت دير. تاسفله، پان ايرانيزم خسته ليگينه دوچار اولانلار، هله ده گؤزلرين يوموب، ميللی مسئله اؤزرينده حقيقت لری گؤرمک ايسه ميرلر. بو عنصرلری اؤز ديرلنديرمه لريمه گؤره ايکی يئره بؤلمک ايسترديم:
بيرينجی، فارس شونيزم لری دير و بونلار، ميللی منسوبيت لرينی باشقالاريندان اوستون توتاراق، اويدورولموش – شيشيرديلميش تاريخلرينه استناد ائده ره ک اؤزلرينی هر زامان حاقلی و غالب بير ميللت کيمی گؤرورلر. بو غيردموکراتيک دوشونجه صاحييب لرينه توخونماغی ضروری سانميرام. چونکی بونلار هر زامان ميللی وارليغيميزا خور باخاراق يئری گلنده قرضلی گؤروشلريندن و تخريباتلاريندان ال چکميرلر.
ايکينجیسی، او سويداشلاريميزديرکی، بعضلری جاهل- يعنی بيلمه دن، بعضلری تجاهل- يعنی بيله ره ک دن پان ايرانيست استقامتينه يؤنلميشلر. بو عنصرلر حاققيندا خالق آراسيندا بئله دئييرلر: «يوخلويان آدامی اويادماق اولار، آمما اؤزونو يوخويا ووران آدامی اويادبماق ممکون دئييل.»
يعنی جاهلين، عاغلی و معلوماتی آز اولدوغونا گؤره، ياراماز ايشلره ال آتير و سوچو بيله- بيله دئييل. تسللی وئريجی اودورکی، جاهلين، يوخودان اويانماسی و زامان ايچرسينده اونلارين دوغرو يولا چکيلمه سی اصلاحی ممکوندور. آمما تجاهل بيله- بيله، اؤز شخصی يارارلاری اؤزرينده، ايستکلرين حياتا کئچيرير و بئله بير عنصرلری يوخودان اويادماق و اصلاح ائتمک چوخ- چوخ چتين دير.
آذربايجان ميللی حرکاتی، بئله بير چاتيشمازليقلارلا اوغراشيرسا دا، ايران اسلام رژيمی نين دهشتلی تضييق و باسقيلارينا معروض قاقليرسا دا، اولوسوموزدا اؤز ميللی وارليغينا گونج- اينام حيسی و حرکاتين گونو- گوندن گليشمه سی ميللی- مدنی فعاللاريميزين سونسوز فعاليت لری نتيجه سينده دانيلماز بير فاکت کيمی گؤز اؤنونده دير.
فدرال تمناسيندا اولماق نه دئمکدير
معين سبب لره گؤره ايراندا فدراليزم پرينسيپ لری اساسيندا يئنی بير دؤولتين يارانماسی عاغلا سيغان دئييل. بو سؤزون ثبوتونو تاريخين آجی صحيفه لریندن آراييب تاپماق ممکوندور. 1906- جی ايل مشروطيت انقلابی، 1920- جی ايل آزادستان حرکاتی، 1945- جی ايل آذربايجان ميللی حکومتی، حتی 1979- جی ايل آذربايجان خلق مسلمان حرکاتی و هاميسيندان داها گوجلو و ميللی خاراکتر داشايان، بو گونکی آذربايجان ميللی- مدنی حرکاتی بونا بارز نمونه لر دير.
گونوموزه قدر آزادليق اوغروندا شيرين جانلارين فدا ائدن اينسانلاريميزين شرفلی خاطيره لرينی اونودماق، گونئی آذربايجانين حال حاضرداکی آغير دورومون اولدوغو کيمی درک ائتمه مک، کئچميش تجربه لره بيله- بيله گؤز يومماق انصافسيزليق دير. چونکی هرزامان آذربايجانليلارين آزادليغینی محو ائدن ايران دموکراتلاری اولموشدور.
ائله بوگون ده ايرانين بوتولوگو آدينا دريدن- قابيقدان چيخانلار و گونئی آذربايجان ميللی حرکاتين بايکوت ائدنلر همان اوزدن ايراق دموکراتلارين وارث لری دير. تاسفله، بونلارين ايچينده آسيميله قوربانلاری اولان و کيمليگيندن اوزاقلاشميش اولان بيزيم «مانقوتلار دا» واردير.
ايراندا آذربايجانی مستملکه ده ساخلايان بعض شخصلرين فيکرلرینی سند اولاراق آرخيولردن آختاريب تاپماق چتين دئييل. يالنيز ايکی شخصين سؤزونه اشاره ائتمگی ضروری سانيرام. محمد رضا پهلوی (ايران شاهی) 1340- جی ايلرده، آذربايجان ميللی حکومتی دؤورو حاققيندا بئله دئميشدير: « اليم کسيلسه ده آذربايجانی ايراندان آيريلماغا اجازه وئرمه ره م.» گؤره سن آذربايجان بو آغالارين شخصی مولکو و آذربايجان ميللتی عؤمور بويو مستملکه ده ياشاماغا محکوم اولموشدور؟! گؤره سن ايران پادشاهی نيه «بحرين» خالقی آيريلارکن بئله بير ايفاده نی قوللانا بيلمه دی؟ اولمويا آذربايجانليلار عؤمور بويو باشقالاری نين تاپداغی آلتيندا ياشاماغا محکوم اولموشلار و بيزيم خبريميز يوخدور؟
باشقا بيريسی، آغا نورالدين کيانوری (ايران توده پارتياسی نين رهبری) 1940- جی ايللرده بئله دئميشدی: «آذربايجان دموکرات فرقه سی توده پارتياسی ايله بيرلشمه دن اول بو فرقه نين شعارلاريندا و نشرياتيندا اوزون بير مدت «ياشاسين آذربايجان» شعاری دواملی سسلنمکده ايدی، و بوتون قوناقليقلار، ميتينگ لر بو شعارلا سونا چاتاردی. آمما مرکز بو جريانلا مخالف ايدی، جدی مخالف ايدی. نييه؟ اونا گؤره کی بو شعاری بوغماليدی و شعاری ياساق ائتمه يين يولو پارتييا (حزب) ايله بيرلشمک ايدی. پارتييا ايله بيرلشن زامان ايسه مشترک (اورتاق) پروگرام آپارماق مجبوريتينده قالديلار و پروگرامين بير ماده سی ايرانين بوتولوگونو قوروماقدان عبارت ايدی! 1
باخين بير ايراندا سوسياليزم آدی داشايان بير پارتييانين رهبری نين دوشونجه سينه! دوزدورکی سوسياليزم بير ميللتی اسارتدن قورتارماغا قادر دئييل، آمما، سوسياليزم سياسی بيرمکتب ديرکی، دوزگون حياتا کئچيريلرسه بوتون اينسانلارين رفاهین و سعادتین تامين ائدر. بو سؤزلری خاطيرلاماقدان مقصديم او، سويداشلارديرکی، هله ده ميللی مسئله نی ايران خريطه سينين خارجينده گؤرمکدن چکيريرلر. سوسياليزمی اصل علمی معنادا يوخ، حياتدا اؤزونو دوغروتمايان، هئچ بير ايشه يارامايان لنين، استالين و… مکتبينده گؤره ره ک. بو يولو هله ده ميللتيميزين ميللی قورتولوشو قارشيسيندا بير سيلاح کيمی قوللانماقداديرلار.
بو فيکر صاحيب لری نين چوخو ايران اسلام انقلابیندا او زامان هله تام فورمالاشماميش بير يئنی جريان اولان «خالق مسلمان» حرکاتينی تحمل ائتمگه بئله چيخارلاری اولمادی! اونلار، ايران اسلام حاکيميتی نين يئرتيجی و قدار قووه لرینه قوشولوب، خالقيميزين قوينوندا تعليم- تربيه گؤره ن و غرورلا ظولم قارشیسيندا باش قالديران، يوخسول و زحمتکش اينسانلاريميزی قان ايچينده بوغدولار! عوضينده بير عده قدرت ادعاسيندا اولان، ظولمکار و خالقين قانينی سوروب ايری- اوغرو يوللارلا سرمايه آرتيرانلارين اقتدار کورسوسونو تثبيت ائتميشلر. بوگون هرکس پاپاغين قارشيسينا قويوب اؤتن خطالارين آجیناجاقلی نتيجه سی اؤزرينده قضاوت ائتملی دی دئييل می؟!
فدراليزم استقامتينده چابا گؤسترن وطنداشلاريميز ياخشی بيليرلرکی ايراندا آيری- آيری ميللت لر، يعنی آذربايجان تورکلری- فارسلار- کوردلر- عربلر- تورکمنلر- بلوچلار و… ياشايير. توتاليم کی، صاباح ايراندا فدرال رژيمی ياراندی، بئله رنگارنگ اؤلکه ده هانسی ديل مرکزی دؤولتين رسمی ديلی اولماليدير؟ مگر ايران، آلمانياديرکی، بوتون اؤلکه ده اکثريت اتنيکی تشکيل ائدن آلمان ميللتی اولدوغونا گؤره آلمانيا ديلی حاکيم اولسون؟ اگر چوخ ميللتلی بير اؤلکه ده فدرال حکومتی بوتون ميللی ايستکلری تامين ائديرسه، بس نه اوچون کانادانين کئبک ايالتينده ياشايان و ميللی وارليقلارینی قورويان فرانسيز ديللی اهالی استقلالييت استقامتينده دير؟ يا اسپانياداکی، باسکيلار، بؤيوک بريتانيا دا ايرلند خالقی و يا اسکاتلندلر و سايره ديگر بونا بنظرنمونه لری وئرمک اولار.
دوغرودورکی جمعيتده هر بير کولتور ه ل، ايجتماعی و سياسی اورگان و يا تشکيلاتين يارانماسی اينسانلارين طبيعی و دموکراتيک حقوقلارینا اساسلانير. آمما ايران سياسی خريطه سينده ميللی و معنوی وارليغی يوخا چيخان آذربايجان تورکلری نين دورومو فرقلی دير. فرقلی اولماغی بوندان عبارتديرکی، ايران آديله يارانان هر بيرتشکيلات، آذربايجانين ضررينه دير و بئله بيرحالدا آذربايجان کيمليگی، ايستر- ايسته مز کؤلگه ده قالير. بو حقيقتی هربير آذربايجان آيدينی خصوصيله ده گنج نسيل دريندن حيس ائدير.
دئمک اولار بوگون ايراندا اسلام حاکميتی نين آنا ياساسی (اساسی قانون) اجرا اولونورسا، داها فدرال- دموکراتيک رژيمی قورماغا گرک يوخدور. بيزه بئله گليرکی، فدرال حکومتی قورماقدان مقصد، ايران اسلام حاکيميتينی دئيشمک دير. البته کی، بو استراتژی پان ايرانيست و امپرياليست لرين خصوصی ايله غربين ايستکلری ايله تام اوست- اوسته دوشور. بو گون عراق و افغانستان گؤز اؤنونده دير. بئله بيرچيرکين سياستی يوروتمک اولدوقجا تهلوکه لی و خالقيميزی بيرداها ايران آديله اسارتده ساخلاماق دئمک دير!
بيلديگينيز کيمی، عربجه ده تاريخ يعنی «کئچميش تجربه» تجربه بيرداها تيکرار اولورسا، اونا محض «خيانت» دئييرلر!» بس نئجه اولارکی، تاريخين آجی صحيفه لرينی گؤره- گؤره، اينسان بيرداها صحو ائتمگه يول وئرسين؟! بوگون دونياميزدا باش وئرن توپلومسال سياسی- ايجتماعی و مدنی حادثه لره باخارکن، خالقيميزين اؤزلليکله گنج نسلين ميللی ايستکلرينين قارشيسيندا هرکس باش ايمه ليدير. چونکی آذربايجانليلارين ميللی ثروتی گئجه- گوندوز هرطرفلی تالانير، ميللی وارليغی يوخا چيخير، ايقتصاد، رفاه و امنييت باخيميندان ان دؤزولمز شرايطده ياشاماق مجبوريتينده دير. بئله بير فلاکت ده ياشايان خالقيميزين دؤزومو توکنمکده دير. بو تاريخی فرصتدن فايدالانيب اؤز طالعينی، مقدراتينی حل ائتمک ايده يالاری ميللتيميزين ان دوغال حاقی و تاريخی ايستگی دير.
… فيکيريميزجه، آجی تجربه لردن سونرا ايرانين سياسی خريطه سينی بو دفعه ده «فدرال دموکراتيک گؤروشو» آدينا قوروماق و اکثريتی تشکيل ائدن آذربايجان تورکونو و يا باشقا خالقلاری اسارتده ساخلاماغا گرک يوخدور!
استقلال بيرميللتين وار اولماسی دير
ايران اهالیسی نین 37 فايزدان آرتيغينی تورک سويلولار تشکيل ائدير. ايران نفوسونون ياريسيندان چوخو تورک سويلولاردان عبارت دير. 1356- جی گونش ايل بهمن آيی نين 29- دا، مرکزی تبريز اولان آذربايجان، پهلوی حکومتی نين تملينی بير زلزله کيمی سارسيلتدی و نهايت بو رژيم بير ايل ايچينده سقوط اولدو.
بيلديگينيزکيمی، گونئی آذربايجانين اؤزل بير دورومو واردير. آذربايجان تورکلری بؤيوک نفوس سايی ايله ايرانين سياسی- ايقتصادی حياتيندا، حربی ساحه سينده گئنيش تمثيل اولونورلار و اونلار بيرچوخ چئشيتلی سبب لره گؤره هم ايرانين مرکزی بؤلگه لرينه، هم اطراف بؤلگه لره سپه له نه ره ک ياشاييرلار. تاسفله، بوناگؤره سويداشلاريميزين بيربؤلومو مرکز مئيللی اولموشلار. آمما مرکزدن اوزاق ايالت لرده، خصوصيله آذربايجان تورپاقلاريندا ياشايانلار ميللی چيخارلارينی، حوريت لرينی، بير ميللت کيمی وار اولماغی ايران مرکزلی رژيمينده گؤرمورلر و بوناگؤره مرکزدن اوزاقلاشيب ايراندان قوپماغی هر زامان اورکلرينده بير آرزو کيمی ياشاديرلار.
يئری گلميشکن، «ستارخان ايله جوان تورکلرين علاقه ياراتماسيندان روسلارين قورخويا دوشمه سی» حاققيندا بيرنئچه سطير قيده آلينميش سندی بيرداها بورادا خاطيرلاماغی ضروری سانيرام.
1908- ايلده ناسيوناليزم گونئی آذربايجاندا معين جغرافیادا تظاهور ائتمه يه باشلادی. تبريزين قيامچيلاری همن ايلين ياييندا ترکيه انقلابی نين موفقيتيندن الهام آلاراق گونئی آذربايجانی ايراندان آييرييب، بير مستقل جمهوریت يارادماق فيکيرينه دوشموشدولر و بو باره ده بير بيان نامه يايميشلار. ايرانين شيماليندا، بير تورک دؤولتی نين يارانماسی دوشونجه سی استانبول دا ماراقلا قارشيلانميشدی. لاکين او زامان روس رسميلری (مقاملاری) ستارخانين گنج تورکلر ايله علاقه ياراتماسيندان و گونئی آذربايجاندا مستقيل تورک دؤولتی نين احتمال اؤزرينده يارانماسيندان قورخويا دوشموش، قولاقلاری سسده قالميشدي.
داها باشقا بير فاکت. ايراندا توده پارتياسی نين (حزبی نين) تانينميش سيمالاريندان اولان اردشير آوانسيان بئله دئييردی: «تبريزده نئچه اورگان ياراندی. بيرينجی و ان اؤنملی سی آذربايجان زحمتکش لر اورگانی ايدی. تخمينا بئش مين نفر عضوی وار ايدی. سياسی پارتييا دئييلدی، آمما سياسی بير اورگان ساييليردی. اويه لری (عضولری) شوروی يه (سوييته) دوست کيمی ياناشييب و فاشيزمی دوشمن گؤره ره ک، ايراندا ارتجاعی قووه لره قارشی مبارزه آپاراراق دموکراتييا طرفداری ايدیلر. آمما، بؤيوک عيبی بويودورکی، يالنيز آذربايجان آدينا چاليشيرديلار و عملده ايران داخلينده باش وئرن پروسسلره قوشولماييب هئچ بير ايران تشکيلات و يا اورگانی ايله علاقه ياراتماق نييتينده دئييلديلر. بئله بير آذربايجان اورگانلاری نين فيکير مرکزينده يئر آلانلارين چوخو ميللتچیلر ايدی. آمما باشقا ميللی اورگانلار دا آذربايجاندا يارانميشدی و بو اساسدا آذربايجان جمعيتی آدلی بير اورگاندا ياراندی و اخگری، شبستری و بيرعده آيدينلاردان ايديلر. او جمله دن کتاب ائوی اولان هلال ناصری بو اورگاندا فعاليت گؤسترمکده ايدی. «آذربايجان» آدلی درگی بو شخصلر طرفيندن نشر اولونوردو. اساسدا اونلارين مسئوليتی اولسايدی دا اساس سياستلری آذربايجان ايدی و ايرانا ماراق گؤسترميرديلر. عين بو دوروم ايشچيلر بيرليگی اولان (اتحاد کارگران دا) حاکيم ايدی. يئنه آذربايجان آديله آذربايجان ايشله ييرديلر و عملده اؤزلرين ايراندان آيری بيليرديلر. ميثال اوچون، فعله لر بيرليگی ايراندان آيری ايشلمکله ياناشی، همده ايرانين توده پارتيياسی نين عليهينه بير ضديت يوواسينا چئويريلميشدی. بيز عملده بو ميللتچیليگه قارشی قيلينج (شمشير) چکييب غالب گلديک و توده پارتيياسی نين ايشی يولونا دوشدو.»2
تصادفی دئييل کی، بو گون گونئی آذربايجان تورکلری دموکراتيک پرنسيپ لر اساسيندا ميللی وارليغينی تعيين ائتمک، حوريت لرينی الده ائتمک مقصدی ايله يولا چيخميشلار. حرکاتين بوتون کندلرده، شهرلرده و چئشيتلی يئرلرده آدسيز- سانسيز و مودروک رهبرلری واردير و اونلارحرکاتی يوکسک باشاريلارلا انکشاف ائتمکده ديرلر.
حرکاتيميزدا بيرپارا پرنسيپ سيزليک لر
استقلال مقدس کلمه دير و بيرميللتين اوزگور ياشاماغی دئمک دير. آمما بو آدان فايدالانيب پرنسيپ لری پوزان بعضی سويداشلاريميزا بئله دئمه لييک: کور ناسيوناليزمدن اوزاقلاشييب، مترقی ميللتچيليک پرنسيپ لرينه سؤکنمه لييک. استقلال شعارينی بوش- بوشونا چوماق کيمی قوللانييب و هرکسين باشينا وورماغا گرک يوخدور. اؤزسويداشلاريميزی، يادا کی، آيری- آيری قونشو ميللت لری کوبود (خشن) شکيلده، بعضی خصوصی مئديالاردا و باشقا يئرلرده هر عنوانلا اولور- اولسون آلچاتماق و سؤيوش دئمک آذربايجان تورکونون کورلتور و مدنيتینه ياراشمايان بير داورانيش دير. بارماق سايی قدر اولان بو آداملار بيلمه ليديرلر کی، ميللی مبارزه ميزين تملی اينسانليق دير. اينسانليغا سؤکنمه ين بيرتوپلوم آزادليغی، رفاهی و سعادتی تامين ائده بيلمز! ظولم هانسی آد و عنوان ايله کيمين طرفيندن اولور- اولسون ظولم دور. گؤره سن کئچميشده و بوگون اقتدارا سؤيکه نييب، آذربايجان تورکونه ديوان توتانلارين چوخو آذربايجانلی دئييل می؟ گؤره سن آذربايجان جغرافياسيندا حاکيميت دايرلری نين يوکسک رسملری، اؤزلليکله (خصوصی ايله) محکمه لرده چاليشانلار غير- آذربايجانلی ديرمی؟ گؤرورسن آذربايجان سئوه رليک آنلامی بوش دويغولار اساسيندا يالنيز بايراق (پرچم) قالديرماق، بعضی تحقير آميز و سويه سيز شعار سسلنديرمک و نئجه دئييرلر «يئتنه يئتيب و يئتميينه بير داش آتماق دير می؟ گؤره سن لزومی وار می هی باغيريب دئيه سن: «من آنامی ايستيرم»؟ گؤره سن دونيادا آناسين سئومه ين اينسان تاپيلارمی؟ نه ايسه، منطق سيز تعصب حتی بيليم (علم) آدامی نين و متفکرين ده گؤزونو کور ائدر و اونو، ان آشاغی سويه- يه، گئتريب چيخارار.
تنقيددن مقصديم سئوگيلی وطنداشلاريمی راحاتسيز ائتمک دئييل، چونکو توپلوملارين گوجو اونو تشکيل ائدن هربيرفردين ايده يالارينا صادق اولماغيندان، اونلارين عزميلی و آييق- ساييق اولماغيندان آسيلی دير. ايسترديم ائشيديب و شاهد اولدوغوم بير پارا حقيقت لری قاباريق شکيلده ديرلی اوخوجولارا چاتديرميش اولام. چونکی اينسان عؤمورو قيسادير و بو قيسا زاماندان وار- گوجوموز ايله فايدالانمالييق. آذربايجان ميللی حرکاتی بوتون آذربايجان دا ياشايان اينسانلارين ميللی يارارلارينی تامين ائده جک. بونا گؤره ده بو دموکراتيک خالق حرکاتینی هئچ بيرشخص، گروپ يا تشکيلاتين منيمسه مگه حاققی يوخدور.
سون سؤز
بيلديگينيزکيمی، ايران اسلام رژيمی اتم فعاليت لرينه، تروريزمی دستکله مک و بين الخالق حقوقلاری پوزدوغونا گؤره بيرلشميش ميللت لر طرفيندن محکوم اولموشدور. ايللردیرکی، آمريکا باشدا اولاراق غرب اؤلکه لری طرفيندن بو اؤلکه ايقتصادی- ايجتماعی سانکسييالار (تحريم) قويولور. بو اؤلکه نين ايجتماعی، سياسی، ايقتصادی حياتينا آغير ضرر وورماقدادير، رژيمی و دينج اهالینی جيددی شکيلده تهديد ائتمکده دير.
هله حکومتين حساس اورگانلاريندان اولان سپاه پاسداران دا بو مسئله لر تام جيدی شکيلده گونده مه گلمه ييب. بونو اونوتمامالييق کی، يئتگين حالا چاتمايان هر بيرحرکات آغير ايتگيلر ايله اوزله شه بيلر بونا گؤره يئتگين حالا چاتمايان هر بيرحرکت، آغير ايتگیلر ايله اوغراشا بيلر. آمما پروسس لر ايچرسينده، رژيمين ضعيفله مه سی و آذربايجان ميللی حرکاتی نين گوجلنمه سی رئاللاشير و رژيمين چئشيتلی اورگانلاريندا سياسی قارشی دورمالار، دسته بندليک و ضديت لری دويماق ممکوندور.
ايقتصادی جهتدن اورتا و يوخسول عايله لرين معيشت دورومو گونو- گوندن دؤزولمز وضعييته گلييب چيخمادادير. ايش سيزليک، ظولم و عدالتسيزليک و سايره چوخدانديرکی، قارا پرده سينی اينسانلارين باشی اوسته سرميشدیر. يوخاريدا قيداولان پروبلم لر، همچنين باشقا قاباريق شکيلده تظاهور ائدن چتينليک لر رژيمين چؤکمه سينه الوريشلی شرايط ياردير.
گونئی آذربايجان ميللی حرکاتی بو سون ايللرده ايرانين اقتدار و مخالفت دعواسيندان اوزاق قالاراق، اؤز دورومونو تثبيت ائتمکله بيرداها حرکاتين مستقيل، ساغلام و شعورلو انکشافينی آيدينجاسينا ثبوت ائتدی. بو حساس زاماندا خالقيميزين شعورلو حرکاتيندان الهام آلييب، بوش- بوشونا فدرال- استقلال شعارلاری سسلنديريب، سويداشلاريميز آراسيندا اختلاف يارادان کيچيک- کيچيک گروپلاشمالاردان اوزاقلاشمالييق. خصوصا ده بو سؤز خارجده ياشايان بعضی سويداشلاريميزا آييددير!
بيلديگينيز کيمی، بيرلشميش ميللت لر تشکيلاتيندا هربيرميللتين اؤز مقدراتينی تعيين ائتمک حقوقو بوتون ميللت لر اوچون رسمی تانينميش دير. بو ايستگی گونئی آذربايجاندا عمومی بير استراتژی يه چئويرمک آنا ديلينده مکتب لرين آچيلماسی، آنا ديلينده مديانين داواملی ياييلماسی، بوتون کولتوره ل، ايجتماعی، ايقتصادی و سياسی آزادليقلارين تامين اولماسی مسئله لرينی حل ائتمکله هدفيميزه داها دا ياخينلاشميش اولاريق. بئله ليکله ميللی حرکاتيميز سؤزدن عمله کئچر، اؤز مترقی ايده يالارينا گؤره دونيا ايجتماعيتی نين ديققتينی اؤزونه چئکه ر، حاق ايشيميزده اونلارين سمپاتيياسينی قازانا بيله ريک.
فيکيريمجه بو استراتژی بيرچوخ جهتدن ايندیکی زامان شرط لرينی ده نظره آلساق، ان دوزگون يولدور : 1-خالقيميز اليندن آلينان حاققينی برپا ائتميش اولار. 2- خالق چوخ چتينليکله الده ائتديگی آزادليغين کئشيگينده داها ياخشی دورار. 3- هئچ بيرعمليميزده دونيا بين الخالق قانونلارا ضيد بير شئی يوخدور و ميللی ايستکلريميز بيرلشميش ميللت لر تشکيلاتی نين قانونلاريندا آچيق شکيلده گؤستريلميش دير. 4- بو ايران اسلام رژيمی نين قارشيسيندا خالقيميزين حاقلی حقوقی طلبی دير. مسئله يه ديل، تحصيل، مدنييت باخيميندان ياناشماقلا خالقيميزين داها گنيش کوتله لری نين، مامورونون، حربيچی لرين، کونسرواتيو ضياليلاری نين و سايره… ماراغينا جاواب وئرميش اولاجاغيق. بو ايسه سيرالاريميزين داها دا محکملنمه سينه، ميللی حرکاتيميزين گوجلنمه سينه سبب اولاجاقدير.
هاميميزا بو مقدس ميللی حرکاتدا بيرلشييب بير يوموروغا چئوريلمه يی آرزو ائديرم. گوج بيرليکده دير! سون
2012- جی ايل 13 يانوار، مالمو – ايسوچ
قايناق:
1- خاطرات يک سرباز» مؤلف ميرموسی هاشمی، 2007- جی ايل، صحيفه 496، فارس ديليندن آذربايجان تورکجه سينه ترجمه اولونوب.
2- همن منبع ، صص503- 505