منوچهر عزیزی « هارای»
شعرین اؤزونو آیدینلاشدیرماق واونون تاریخینی اؤیرنمک، اونون موسیقیله یاراتدیغی علاقه لریندن آسیلیدیر. داها دوغروسو، موسیقی سیز، شعردن صحبت آچماق، هاوا اولمایان یئرده، حیاتدان دانیشماق کیمیدیر. باشقا سؤزله، موسیقی، شعرین آناسیدیر. تدقیق نقطه نظرینجه، موسیقی ایله شعرین علاقه سی، اوزون بیربحثدیر واونو آچیب خئردالاماق لازیمدیر وخلاصه صورتده اونو شرح ائتمک، بیزی بئله بیر علاقه لری اؤیره نمک مقصدینه یئتیرمه یه جکدیر. بیز سعی ائده جه- ییک بو مسئله یه مختلیف ساحه لرده اطرافلی دقت یئتیرمکله، اونو شرح ائده- ک. بیز بو مهم موضوعنو شرح ائتمک اوچون وکت ایلک حیصه لرینده قئید ائتدیگیمیز مؤضوعلاری قیساجادا اولموش اولسا، بیر داها
خاطیرلاتماغا معروض قالمالی یئق. وحورمتلی اوخوجولاری، کتابین اوچونجو حیصه سینده درج اولونموش «عملیحیاتین ریتملری» نه بیر داها دقت یئتیرمه یی تکلیف ائدیریک.
قئید ائتدیگیمیز کیمی، ایلکین انسانلارین دیلی، موسیقی نین خام ماتریالی اولان های- کویلو سسلرایله بیرگه، بدنین مختلیف اعضاء سینین حرکتلریندن عبارت ایمیش سونرا، بیرگه امکداشلیقدان یارانان ریتم ، امگین حرکتلرینی موسیقیلشدیرمکله، غیر منتظم های- کویلو دیل، معین قده ر کلاسیک لشدی. حقیقتده دئمک اولارکی بیرگه امکداشلیقدان یارانان ریتمین واسطه سیله ایفاده اولونان دویغولار، ایلکین شعرین یارانماسینا سبب اولدو. بئله لیکله موسیقی ایله شعرین علاقه سی یاراندی و ایندیه دک بوتون خالقلارین موسیقی سینده، موسیقی ایله شعرین آراسیندا یارانان مؤحکم علاقه لر، درین- درین مضمونلار ترنوم ائدیر.
البته قئید ائتمک لازیمدیرکی، شعرین مضمونونو، تکجه موسیقی قانونلاری اوزرینده پلانلاشمیش ریتملر یاراتمیر. بلکه شعرین هر کلمه سی نین آهنگی نین اهمیتی ده اونون مضمونونون اعتبارینی تامین ائدیر. بئله لیکله نتیجه آلیریق کی، موسیقی، ایکی آهنگیله شعرین یارانماسینا یاردیم ائدیر. بیریسی، شعرده گلن کلمه لرین معنا ومضمون اعتباری نین آهنگی، دیگری ایسه شعرین صنعت فورماسینی یارادان، ردیف وقافیه لرین آهنگی دیر. بورادا بیر مسئله نی قئید ائتمک لازیمدیرکی هرخالقین شعری نین موسیقی ریتملری وملودیلری باشقا- باشقادیر.
شعرین مضمونلارینی یارادان موسیقی، اونون صنعت فورماسینی یارادان عروض موسیقی سی اعتباریله اؤلچولمور. بلکه شعرین مضمونونا اعتبار قازاندیران موسیقی، اونون فورماسینی یارادان موسیقیدن چوخ درین اعتبارا مالیکدیر.
میثال اوچون، چوخ شعرلر ائشیتمیشیک کی، اونون ردیفلرینده وقافیه لرینده سسله نن موسیقی، اعلا سویه ده اعتبارا مالیک اولدوغو بیر زاماندا، اونون مضمونونو یارادان موسیقی، ضعیف اولدوغو اوچون، اوخوجونو ویا خود دینله یی- جینی ماراقلاندیرمیر.1 عمومیتله دئمک اولار، شعرین دویغوسوندان، یا باشقا سؤزله، مضمونونون معنوی اساسیندان یارانان موسیقی، بیرینجی درجه ده اهمیته مالیکدیر. و اونون صنعت فورماسینی پلانلاشدیران موسیقی سینی، ایکینجی درجه ده قیمتلندیرمک اولار. بئله بیربحثلرین، ایندیکی کلاسیک شعر وشاعرلیگه دخلی یوخدور. بیز موسیقیله شعرین ایلکین علاقه لری باره سینده بحث ائدیریک. دونیادا هله ده ائله وحشی قبیله لر واردیرکی، اؤز دویغولارینی ریتملی سسلرله ویاخود باشقا سؤزله، ایلکین شعرلرله بیری- بیرلرینه چاتدیریرلار. منجه ایلکین انسانلار آراسیندا، دویغو واسطه سیله یارانان علاقه لردن ترنوم ائدیلن موسیقیلی دانیشیق. یا داها دوغروسو، ایلکین شعرلرین اصیل لیگی وتاثیر قدرتی، ایندیکی ساختا و صنعی یارانمیش شعرلردن یوکسک دیر.
انسان طبیعتی نین حؤکمی ایله ایلکین موسیقیله، شعرین آراسیندا یارانان محکم علاقه لره اساسا، اونلار بیرصنعت کیمی دویغولاری ترنوم ائدردی. اوزون ایللر اؤتندن سونرا، شعر، اؤزونه لازیم اولان موسیقینی ساخلاییب فایدالاناراق، موسیقیدن آیریلیب، مستقل بیرصنعت کیمی دویغولاری ترنوم ائتدی، وشعردن وداعلاشان محض موسیقیده، شعردن فایدالاندیغی مضمونلارین یئرینه، ذاتیندا اولان ریتملری وملودیلری انکیشاف ائتمکله، اؤزونه مخصوص اولان معنالار ومضمونلار یاراتدی.
شعرین وارلیغی موسیقیدن آسیلی اولدوغو اوچون، اونلارین هره سی مستقیل بیر صنعت اولماسینا باخمایاراق، ایندیه دک بوتون خالقلارین موسیقی سینده، شعرله موسیقی، بیر واحید صنعت کیمی، انسان دویغولارینی ترنوم ائدیرلر. هله ده چوخ خالقلارین شیفاهی ادبیاتیندا اولان شعرلر، خالق موسیقی سی نین مضمونو کیمی قیمتله نه ره ک، موسیقی سیز اوخونمور. میثال اوچون آذربایجانین شیفاهی ادبیاتیندا، لایلالار، بایاتیلا، سایالار، آغی لار، هولالار وباشقا عنعنه- لره حصر اولونموش شعرلر، همیشه موسیقی ایله ترنوم ائدیلیر.
موسیقی ایله، سؤز وداعلاشاندان سونرا، سؤزون سسی، اشیانین و دویغولارین ترنومو وظیفه لرینی داشئدیلار. سؤز، عین زاماندا سس ومعنادان عبارت اولدوغو اوچون، اونون بئله بیر ترکیبی نی، موسیقیله مشترک اساسلاری نین یادگاری کیمی قیمتلندیرمک اولار. یعنی، سؤزون آهنگی، اونو موسیقی دونیاسینا باغلایئر، و عکسینه، سؤزون معناسی ایسه اونو موسیقی دونیاسیندان آیئریر. یعنی حقیقتده سؤز، موسیقیله معنانین مشترک علاقه لریندن یارانیر. وبو مشترک علاقه نین نتیجه سینده دیرکی، بیز سؤزون دویغولو معنالاری نین کیفیتلریندن ماراقلانیب، فایدالانیریق.
سؤز شعره چئوریلدیکده، اونون فورم ومحتوا موسیقیلری، منتظم صورتده بیری- دیگرینه قارشیب، مکمل لشیب پلانلاشماسیلا، سؤزون کیفیتی، انسانی داهادا آرتیق ماراقلاندیریر. لاکین شعر، موسیقیه چئوریلدیکده، موسیقی نین سحیرلی سسلری، شعرده اولان بوتون معنالاری اؤزونده حل ائدیر.
موسیقی واسطه سیله اوخونان شعرلرین معنا کیفیتنی، موسیقی نین سحیرلی سسیندن قوروماق اوچون، لازیمدیرکی موسیقینین محتواسیله، شعرین محتواسی، ائله دقیق اویغونلاشدیریلسین کی دینله یی جیلرین فکری، بیریندن پوزولوب، دیگرینه جلب اولماسین.
شعرین یارانماسی دا بئله اولمالیدیر. شاعیر گره ک شعرینده یاراتدیغی فورما موسیقی سی ایله، معنالاری کیفیتلندیره ن موسیقیلری او قده ر بیری- بیرینه اویغونلاشدیرسین کی، اونون فورما موسیقی دالغالاری، سئچیلمیش معنالاری بوغوب سوسذورماسین. لاکین همیشه بئله اولمور. بعضا شعرده گلن معنانین قدرتی، اوقده ر گوجلو ودرین اولورکی، بیزیم بوتون ذهنیمیزی وفیکیریمیزی ائله اؤزونه جلب ائدیرکی، اونون موسیقی سی چوخ چتین لیکله دویغولاریمیزی تاثیرلندیریر.
واختیله بیری- بیریله امکداشلیق ائده ن شعرو موسیقی، بیری- دیگریندن آیریلاندان سونرا، ایندی ده اونلارین آراسیندا باغلی اولان علاقه لره باخمایاراق، اونلارین طبیعتلری مستقیل لشیبدیر. بونا گؤره دیرکی کیفیتلی وقدرتلی بیرآهنگ، ضعیف بیرشعرله، یا عکسینه اولاراق، درین معنالی ویوکسک کیفیتلی بیرشعر، ضعیف بیر آهنگیله اویغونلاشمادان، اونلارین آراسیندا ضدیت یارانیر. موسیقی تاریخینده، خصوصیله غرب موسیقی سینده، موسیقیله شعر آراسیندا اولان چکیش- برکیش هله ده شدتله داوام تاپماقدادیر. بونلارین اساس سببلری، قئید ائتدیگیمیز کیمی، شعرله موسیقی نین طبیعتلری نین، بیری- بیریندن فرقلی اولماسیندان ایره لی گلیر. بو مسئله نی آیدین صورتده آراشدیرماق لازیمدیر.
میثال اوچون، موسیقی جومله سینین قورولوشو، شعرین بیتی نین قورولوشویلا عین وضعیتده یارانمیر. اگر موسیقی، شعر قورولوشو اساسیندان تابع لیک ائتسه، او موسیقی صنعی وساختا یاراناجاقدیر. و اگر موسیقی نین قورولوشو ومنطیقی، شعرین قورولوشونا حاکیم اولسا، شعرله اویغون گلمه یه ن بیر ریتم، اونون اؤز طبیعی قورولوش قایدالارینی پوزوب ومعناسینی دگیشه بیلر. او صنعتکارلار وشاعیرلرکی چوخ نادر حاللاردا موسیقیله شعرین علاقه سینین دوزگون پلانلاشماسینا موفق اولوبدورلار، بو مسئله یه دقت یئتیریبدیرلرکی، اونلارین آراسیندا اولان علاقه لرین حدودو و حقوقو، معین سویه ده قورونمالیدیر.2
شعر، آناسی موسیقیدن آیریلیب وداعلاشاراق اؤزو مستقیل اولدوغونا باخمایاراق، اونون ذاتی، موسیقیله ترنوم ائدیلدیگی اوچون، خالقلارین اگثریتی دئیه رلر، میثال اوچون، « فلانکس شعر اوخودو» ( ترنوم ائتدی). « شعردئدی ویا خود سؤیله دی» اگر دقت یئتیرمیش اولسانیز، شعر، آوازلادا ترنوم ائدیلمه سه، اوخوجو، شعرین ردیف وقافیه لری- نین ریتمیندن فایدالاناراق، اونو ترنوم ائدیر.
اینگلیس دیلینده « بارد BARD » مغنی شاعیر معناسیندا دیرکی، آذربایجان عاشیقلاری کیمی، شعرلرینی اؤز سازلاریلا اوخویارلار. اورتا عصیرلرده آوروپادا « تروبادور» لار TROBADOURS آدیلا مشهور اولموش بیر قورولوشلار واریمیش کی، بیزیم عاشیقلار کیمی، اؤزلری شعر قوشوب، اؤزلری ده اوخویارمیشلار. بیزیم قدیم ومعاصیر اوستاد عاشیقلاریمیز، بیر سازلی شاعیر کیمی، مختلیف دویغولاری ترنوم ائده ن عاشیق هاوالارینا اویغون، شعر قوشوب اوخویاردیلار. ائله جه ده موغاملاریمیز وخالق ماهنی لاریمیز، موسیقیله، شعرین علاقه لری نین ثبوتی اوچون زنگین بیر سنددیر.
شعرین، انساندا هیجان یارادیب و اونو ماراقلاندیرماغین اساس سببلری، اونون ایستر قوروماسینین، ایسترسه ده مضمونونون موسیقی سیندن عبارتدیر. آیدین دیرکی، شعرین اؤز موسیقی سینین کیفیتی، اونو بسته له ین بسته کارین ایشی نین کیفیتینده درین تاثیری و اهمیتی واردیر. وبو ایکی کیفیتین پلانلاشماسیندان ترنوم ائدیلن دویغولار، یقین کی دینله یی جیلرده درین وزنگین تاثیرلر یاراتماغا سبب اولاجاقدیر. شعرله پلانلاشیب بسته له نن موسیقی، ممکندورکی، دینله یی جی نین، موسیقی نین ویا خود شعرین مضمونونو درک ائتمک سربست لیگینی آزالتسین. لاکین اگر معین موسیقی اوچون حاضیرلانان شعر، اوموسیقی نین مضمونوایله اویغون قوشولوب و یاخشی کیفیتده ایفا ائدیلسه، دینله یی جیلرین ادراکینا چوخ یاردیم ائده بیلر.3
لاکین تاسفلر اولسون کی، چوخ واخت، سؤزلو بیرموسیقی نین یاخشی کیفیتده بسته لنمه سی اوچون، بسته کارلا، شاعیرآراسیندا یارانان امکداشلیقدا، بومهم مسئله یه کفایت قده ر دقت یئتیریلمیر. حال بوکی، موغاملاردا، ماهنی لاردا وباشقا سؤزلو موسیقی اثرلرینده اوخونان شعرلرله، بسته له نن هاوالار آراسیندا دوزگون علاقه یارانماقلا، اونلارین داشیدیقلاری مضمونلار ودویغولار، بیری- بیریله اویغون گلمه لیدیر.
شاعیرلیک، اؤزوده بیر نوع بسته کارلیقدیر. ممکندورکی بئله تصور اولونسونکی، شاعیر، ساده جه اولاراق، کلمه- لری وسؤزلری، معین ردیف وقافیه لر اوزره دوزور. آمما اصیل معنادا آدلانان شاعیر، اؤز اثرینی بو ساده لیکده یاراتمیر. بلکه او سئچدیکی کلمه لری وسؤزلری، اونلارین معین مضمون ومعنا داشیدیغی موسیقی ترنوموندن فایدالاناراق، اؤز اثرینی یارادیر.
چونکو شاعیر، کلمه لری معین بیر علامت کیمی یوخ، بلکه اونلاری، دویغولاری هیجانلاندیران واوخوجونون یادینله یی جینین ادراکینی آرتیران جانلی بیر شئی کیمی قیمتلندیریر.4
شعرین موسیقی سی، اونون بزه گی دئییل. بلکه دویغولاری جانلاندیرماقچین مهم طبیعی بیر عامیلیدیر. چونکو بیز، مختلیف احوال- روحیه لریمیزی دانیشیقلا ایفا ائتمک اوچون، سؤزلریمیزین هرکلمه سینده معین ریتملر وملودیلر سسلندیگی کیمی، شعرین مختلیف دویغو ومعنالاری نین پلانلاشماسی دا، بئله بیر کیفیتلر اوزه رینده یارانیر.5
البته آکتیورلار، دیکتورلار وناطیق لر، اؤز صنعتلریندن، ایفا ائتدیکلری موضوعون اهمیتیندن فایدالاناراق، اونو بیر نوع شعره چئویریرلرکی اونا « نثر مسجع» وبعضا ده تئاتر و آکتیورلوق دیلی ویا ناطیق لیک قابلیتی دئییرلر.
موسیقی ایله شعرین علاقه سی باره ده « چرنیشفیسکی» نین ده دقته لاییق وماراقلی نظریه لری واردیر. او دئمیشدیر:
آواز اوخوماق ونغمه خوانلیق، اساسدا شعر وموسیقی صنعتی نین یارانماسی اوچون دئییلمیش، بلکه بونلار، انسانلارین طبیعی دویغولاری نین عکس صداسی ایمیش. نغمه، انسانین محض شنلیگی نین وکدری نین ترنومودور. او دئمیشدیر: دویغولارین طبیعی هیجانی نین ترنوموایله، اونلاری صنعت واسطه سیله پلانلاشدیریب ترنوم ائتمک، فرقلیدیر.
حقیقتده طبیعی نغمه خوانلیق وآواز اوخوماق، عادی دانیشیق کیمی، انسانین عملی حیاتی نین طبیعی محصولودورکی سونرالار، شعر وموسیقی صنعتینه چئوریلیر. البته قئید ائتمیشیک کی، شعر وموسیقی ده، انسانین عملی حیاتی نین منتظم لشمیش محصولودور.
چرنیشفیسکی نین نظریجه، موسیقی نین یارانماسینین اساس مقصدی، آوازی ونغمه نی مشایعت ائتمک ایمیش. وچون طبیعی نغمه خوانلیق، انسان دویغوسونون هیجانلانماسی اوچون کفایت قده ر اونو راضی سالماغا قادر اولا بیلمه- دی، بئله بیر نقصانین آرادان قالدیریلماسی اوچون، اونلار بیر طرفدن دویغولارین خام ماتریالی کیمی موسیقی صنعتی واسطه سیله زنگین صورتده ترنوم ائله دی، دیگر طرفدن ایسه، محض مستقیل موسیقی نین یارانماسینا سبب اولدو.6
عمومیتله ایندی دینله یی جیلرین اکثری، سؤزلو موسیقینی، سؤز سوز موسیقیدن آرتیق سئورلر. نئجه کی بیرماهنیدا ویاخود موغاندا، معنی اوخوماغا باشلایاندا، دینله یی چیلرین دقتی موسیقیدن کسیله ره ک، خواننده نین اوخوماسینا جلب اولور. بئله لیکله، چرنیشفیسکی نین نظریه سیندن بو نتیجه نی الده ائدیریک کی، موسیقی، آوازین تقلیدچیسی، یامکمل- چیسی کیمی قیمتلنمه لیدیر. عین زاماندا او عالیمین نظریجه، موسیقی وشعر صنعتی، انسانین طبیعی دویغولاری نین زنگین لشمه سینین، قیدالانماسینین و ماراقلانماسینین اساس عامیلی کیمی قیمتله نیر.
دویغولارین مختلیف صنعتلرله ترنوم و ایفاده ائدیلمه سینین اساس سببی بوندان عبارتدیرکی انسان دویغولاری، محض طبیعتین حؤکموایله یارانان دویغولارین ترنومو وایفاده سیله راضیلاشمیر. بلکه ایسته ییرکی ، او حؤکمون خام ماتریال لارینی اؤز سلیقه سیله قیدالاندیرماقلا، اوندان کفایت قده ر فایدالانسین. بونا گؤره دیرکی بیرگه امکداشلیقدان یارانان نغمه، صنعت دئییل، بلکه بوگونکو شعر، موسیقی ورقص صنعتلری نین آناسیدیر.
موسیقی ایله شعرین علاقه لرینی یارادان عامیللردن بیری ده شعرین مضمونوندا سسله نن موسیقینی ریتم لشدیره ن بیرعامیلدیر. بونا گؤره هر شعرین مضمونلاریندا گیزله نن موسیقی اینجه لیکلری، اونون معین ردیف وقافیه لری نین ریتمی ایله ترنوم ائدیلیر. مثال اوچون، حماسه وغزل، بیر آهنگیله ترنوم ائدیلمیر. قافیه، شعرین سسی نین اؤلچوسونو معین لشدیره ن واسطه دیر.
مثلا اگرایکی غزل ویاخود ایکی قصیده بیر ریتمده وبیر مؤضوعدا، لاکین ایکی مختلیف قافیه ایله اوخونسا، گؤره- جه ییک کی بو شعرلرین موسیقی تاثیری، بیری- بیریندن فرقلیدیر. بوفرقلر، قافیه لرین فرقلریندن ایرلی گلیرکی، هره- سی اؤزونه مخصوص اولان موسیقینی ترنوم ائدیر. چونکو قئید ائتدیگیمیزکیمی، هرسؤز اؤزونه مخصوص اولان موسیقینی ترنوم ائدیر7 باشقا بیر میثال لا قافیه لرده سسله نن موسیقیلرین اهمیتینی ایضاح ائدیریک.
اگر بیر ریتمده سسله نن اوچ غزلین بیریسی نین قافیه سی « شین» ایکینجی سی نین قافیه سی « میم» واوچونجو غزلین قافیه سی « ی» حرفیله قورتارمیش اولسا، حیس ائده جه ییک کی هر اوچ غزلین موسیقیلری، بیری- بیریندن فرقلیدیر.
قافیه نین موسیقی سی حاققیندا بیرمسئله نی ده قئید ائتمک لازیمدیر. عادی دانیشیقدا، کلمه لرین موسیقی سینه دقت ائتمه دن، سؤزون مقصدینه ومعناسینا فیکیر وئریریک. لاکین شعره گلدیکده، اونون مضمونوندان غافیل اولمادیغیمیز بیر زاماندا، کلمه لرین موسیقی سیندن ده لذت آلیریق. شعرین مضمونلارینی یارادان موسیقیدن آلدیغیمیز لذت، قافیه لرین موسیقی سیله پلانلاشاراق ترنوم ائدیلیر. مولوی، نظامی، حافظ، فردوسی، فضولی وشهریارین اثرلری، موسیقی ساحه- سیندن زنگین اثرلردندیر. البته شعرین اساس قیمتی، اونون یالنیز ردیف وقافیه لرینده ترنوم ائدیلن موسیقیله معین ائدیلمیر. باشقا بیر سؤزله، شاعیرلیک، ناظیم لیک دئییل. تاثیرسیز موسیقیلی سؤزلر، ردیف وقافیه ایله، حقیقی شعر اعتبارینی قازانا بیلمز. بلکه اونون اساس قیمتی، شعرین ماهیتینده اولان بدیعی لیک ومضمونلارینی یارادان کلمه- لری نین موسیقی سیندن عبارتدیر.8 شعرده، موسیقی کیمی، محض « سس» واسطه سیله اهمیته مالیک اولمور. بلکه سس، موسیقیده، ایسترسه شعرده، او زامان لازیمی قده ر قیمت قازانماغا قادر اولا بیلیرکی، سؤزه جان باغیشلایا بیلسین. قئید ائتدیگیمیز کیمی، سسین اهمیتی، عادی دانیشیقدادا عین وضعیتده دیر9
قافیه نین موسیقی سی، عرب دیلیندن کؤچمه بیر موسیقیدیر. ابونصر فارابی نین دئدیگینه اساسا، غیر عرب دیللرین شعرلرینده گلن قافیه، عربلردن آلینما بیر فورمادیر. چونکو اونلارین قدیم دیللرینده، قافیه اولمامیشدیر.10
تدقیقاچیلارین نظریجه، قدیم هیند و آوروپالی لارین دیللریندن عبارت اولموش سانسگریت، یونان ولاتین دیللرینده، وهابئله ایران دیللرینی تشکیل وئرن پارت اوستا وپهلوی دیللرینده ، قافیه یوخ ایمیش .11
اسلام دینی یارانماسی نتیجه سینده، عربلرین بوگونکو غیرعرب مسلمان اؤلکه لرده حاکمیت ائتمک اثرینده، اونلارین دیللری بوخالقلارین دیللرینه قاریشماقلا، قافیه اؤزونه یئر آچدی.
لاکبن هرعصرین اؤزونه عایید مرکب ادراکی نین و دویغولاری نین طلباتی اؤدهنیلمه سی اوچون، او عصرین هم موسیقی سینده، همده شعر صنعتی نین فورمالاریندا ومضمونلاریندا بدیعی دگیشیک لیکلر یارانماقلا، یئنی دویغولار، کؤهنه قایدا- قانونلاری و اوساندیریجی چرچیوالاری سیندیرماقلا، گئنیش سربست دونیاسیندا قاناد چالماغا باشلاییر.
سربست شعر ومحض سؤز سوزموسیقی ده بئله احتیاجلار اوزه رینده یاراندی. سربست شعرین موسیقی گؤزللیگی ، قدیم شعر صنعتلری نین موسیقی گؤزه للیگیندن آز دئییل. مثلا گوته دئمیشدیر: شعرین موسیقی سی، شاعیرین اؤزوندن آسیلی اولمادان، اونون دویغولاریندان یارانمالیدیر. اگر شاعیر، شعر یاراتماق زامانی، اونون ریتمی حاققیندا فیکیرلشمه. اونون چالیشماسی عبث بیر ایشدیر، واو هیچواخت بؤیوک بیر اثریارادا بیلمه یه جکدیر: آلکساندر پوپ، گوته نین سؤزونون قوه تینده دئمیشدیر: شعرین آهنگلری، شاعیرین دویغولاری نین عکس صداسیندان آلینمالیدیر. یعنی شعرین آهنگی نین ذاتی، شاعیرین ا ؤزوندن آسیلی اولمادان، اونون روحوندان قیدالانمالیدیر: بونا گؤره دیرکی، ادبیات عالیملری نین اکثریتی، ریتم سیز شعری، حقیقی شعرکیمی قیمتلندیرمیرلر. بعضی تنقیدچیلرده، قدیم شعرصنعتی نین موسیقی سینه عادت ائتدیکلری اوچون، سربست شعرین اؤزونه مخصوص اولان موسیقیدن ماراقلانمادان، اونو، حقیقی شعرکیمی قیمتلندیرمیرلر. حال بوکی، معاصیرشرق شاعیرلری، نیما یوشیج، فروغ فرخزاد، احمد شاملو، اخوان ثالث وباشقالاری، آذربایجان شاعیرلریندن شهریار، حبیب ساهیر، رسول رضا، فیکرت قوجا، سحرخانیم وباشقالاری، سربست لیگین گئنیش دونیاسینین موسیقی سیندن فایدالانماقلا، حتی شاه اثرلر یارادیب ودویغولارین ترنومونون محدودلاشماسینا سون قویدولار.
قئید ائتمک لازیمدیرکی، دویغولارین ترنومو اوچون، صنعت، یالنیز بیر واسطه دیر واونون قیمتی، هر فورماداکی ترنوم ائدیلسه، صنعتکارین قابلیتیندن آسیلی دیر.
***
«1» موسیقی شعر: محمدرضا شفیعی کد کنی: انتشارات آگاه
« 2» مجله موسیقی: شماره3 ص 6-2
«3» « تحقیق درتعریف هنر، محمد یوسف قطبی : انتشارات زوار : 1352»
«4» ادبیات چیست: ژان پل سارتر: انتشارات زمان : 1352»
«5» « موسیقی شعر: محمدرضا شفیعی کدکنی: انتشارات آگاه»
«6» رابطه هنر باواقعیت: چرنیشفیسکس: مترجم: م. امین مؤید: انتشارات رز. چاپ اول 1357
«7» النقدالادبی: احمد امین: ص73-72
«8» شعر بی دروغ: دکتر عبدالحسین زرین کوب
«9» زیباشناسی: مهرانگیز منوچهری: انتشارات امیرکبیر
«10» موسیقی شعر: محمد رضا شفیعی کدکنی: ص 105
«11» وزن شعر: دکتر خانلری: ص8
