حکيمه بلوری حاققيندا بير ماراقلی مقاله، سوزموز سايتيندان سيزه تقديم اولونور!
حكيمه بلورى : Həkimə Buluri
١٩٢٦ – زنجان – آذربايجان :
1926- Zəngan – Azərbaycan
٢٠٠٠ – باكى – آذربايجان :
2000- Bakı – Azərbaycan
2004 ايلينده آذربايجان جومهورييتينده چوخ سايىدا سؤزلوك، آنسيكلوپئدى، آذربايجان تورك خالق، كيلاسيك، چاغداش ادبياتى، هابئله دونيا ادبيياتيندان چئشيدلى اثر و متنلرين لاتين
اليفباسى ايله چاپى نظرده توتولموشدور. بونلارين آراسيندا گونئى آذربايجانلى چاغداش شاعيرلر بالاش آذراوغلو، حبيب ساهير، حميد نوطقى، مدينه گولگون، محمدحوسئين شهرييار و حكيمه بولورىنين اثرلرى ده يئر آلماقدادير.
بؤيوك خالق شاعيرى، خالقيميزين نجيب قيزى حكيمه بلورى، گونئى آذربايجانين زنجان شهريندندير. اونون ٢٠٠٠ ايلينده وفاتي موناسيبتى ايله چوخلو آذربايجان جومهوريتينين يوكسك دؤولت مقاملارى، اونلو آكادئميك، آدليم يازار و شاعيرلرى ساريسيندان يايينلانان بيلديرى بو جومله لرله باشلاييردى: “رئسپوبليكانين ادبى ايجتيماعييتينه آغير ايتگى اوز وئرميشدير. پوئزيياميزين تانينميش نوماينده سى، خالق شاعيرى، امكدار اينجه صنعت خاديمى، آذربايجان يازيچيلار بيرلييىنين عوضوو، حكيمه ايبراهيم قيزى بولورى، ٢٠٠٠ ينجى ايل نويابرين ٢٢ سينده عؤمرونون ٧٥ ينجى ايلينده وفات ائتميشدير” و بو جومله لرله سون بولوردو: “يوردسئوه ر شاعير، زحمتكش عاليم، گؤزه ل اينسان حكيمه بولورىنين عزيز خاطيره سى قديربيلن آذربايجان خالقينين اوره يينده داييم ياشاياجاقدير. آللاه رحمت ائله سين!”
آشاغيداكى يازى حكيمه بولورىنين خاطيره سينى عزيز ساخلاماق و ” ٨ مارت- دونيا قادينلار گونو” باهاناسى ايله، آدى آپاريلان بيلديرى و دوكتور يوسوف گديكلىنين ١٩٩٧ده چاپ اولان “شهرييار و بوتون توركجه شئعرلرى” آدلى كيتابيندا حكيمه بلورى حاققيندا وئريلن بيلگيلرين بير يئره گتيريلمه سيندن اولوشموشدور:
————————————-
حكيمه ايبراهيم قيزى بولورى
حكيمه بولورى ٣ مارت ١٩٢٦ينجى ايلده گونئى آذربايجانين خمسه ويلايتينين زنجان (زنگان) شهرينده آنادان اولموشدور. او، اورتا تحصيلينى ١٩٤٣-١٩٣٣جو ايللرده زنجاندا “آذرى” قيز مكتبينده آلميش و مكتبى بيتيرديكدن سونرا همين مكتبده اؤيره تمنليك ائتميشدير. حكيمه موعلليم ايكينجى دونيا ساواشى ايللرينده سووئت اوردوسو ايراندا اولدوغو دؤورده، ايجتيماعى- سيياسى فعالييته باشلاييب ١٩٤٥ده آذربايجان ميللى حركاتينا ايشتيراك ائتميشدير. او، آذربايجان دئموكرات پارتيياسى زنگان ويلايت كوميته سينين تبليغات شؤعبه مودور يارديمچىسى (موعاوينى)، و مدنيت ائوى كيتابخاناسىنين مودورو وظيفه لرينده ايشله ميشدير. داها سونرا آذربايجان ميللىحؤكومتى ييخيلاندا، ١٩٤٦ينجى ايلين دئكابريندا آذربايجان سئ.سئ.رئ. يه كؤچموش و باكىيا يئرله شميشدير.
حكيمه خانيم يوكسك تحصيلينى ١٩٥٢-١٩٤٧ينجى ايللرده آذربايجان دؤولت اونيوئرسيته سىنين فيلولوژى (ديل بيليمى) فاكولته سينده آلميشدير. او، ١٩٥٢ده فيلولوژى شؤعبه سيندن ماذون اولموش، ١٩٥٣ونجو ايلده موسكووادا ايجتيماعى بيليملر آكادئمىسىنى و ١٩٥٦نجى ايلده باكىدا يوكسك پارتى مكتبىنى بيتيرميش و ١٩٦٣ده ديل بيليملرى دوكتورو اولموشدور. حكيمه بولورى ١٩٥٤-١٩٥٢ينجى ايللرده “آذرنشر”ده ادبى-بديعى شؤعبه رئداكتورو، ١٩٦٠-١٩٥٦ينجى ايللرده ايسه آذربايجان دئموكرات پارتيسى مركزى كوميته سينين اورقانى “آذربايجان” قزئتينين باش رئداكتورو اولموشدور. حكيمه بولورى موسكووادا اوخوياركن، “ايران ادبيياتى” مووضوعسونداكى تئزىنى مودافيعه ائده ره ك ديل بيليمى ناميزدى، عاليمليك درجه سى آلميشدير. او، ١٩٦٤ونجو ايلدن عؤمرونون سونونا دك آذربايجان بيليملر آكادئمىسى دوغو بيليملرى (شرقشوناسليق) انستيتونون باش عئلمى ايشچىسى وظيفه سينده بير اوزمان اولاراق (موتخصصيص) ايشله ميشدير.
١٧ شعئر كيتابى چاپ اولان حكيمه بولورى ايلك شئعرلرينى هله اورتا مكتبده اوخوياركن فارس و تورك ديللرينده يازميشدير. اونون تورك ديلينده قلمه آلديغى ايلك شئعرلرى و مقاله لرى ١٩٤٥ينجى ايلده گونئى آذربايجاندا “آذر”٬ “وطن يولوندا” قزئتلرينده و “آذربايجان” ژورناليندا درج اولونموشدور. “منيم آرزيم-mənin arzım” (١٩٤٩)، “اؤلمز قهرمان-ِölməz qəhrəman” (١٩٥٠)، “حيات يوللاريندا-həyat yollarnda” (١٩٥١)،”موباريزه ايللرينده-mübarizə illərində” (١٩٥٤)، “شاعيرين ياديگارى-Şairin yadigarı” (١٩٥٧)، “سندن اوزاقلاردا-səndən uzaqlarda” (١٩٦١)، “سحر گونشى-səhər günəşi” (١٩٦٤)، “ايسته ره م-istərəm” (١٩٦٩)، “نئجه اونودوم؟-necə unudum” (١٩٧٣)، “چينار گؤزله يير منى-çinar gözləyir məni” (١٩٧٥)، “شئعرلر-şerler” (١٩٨٠)، “آپار منى او يئرلره-apar məni o yerlərə” (١٩٨١)، “بير ده باهار گلسه-bir də bahar gəlsə” (١٩٨٤)، ….. آدلى شئعر كيتابلارى٬ فارسجادان توركجه يه، توركجه دن فارسجايا چوخ سايىدا چئويريسى واردير. اثرلريندن بيرى ده “محممد حوسئين شهرييار-məhəmməd hüseyn şəhriyar” (١٩٨٤) آدينى داشييير. “شئعرلر-şerlər”، “آزادليق باهارى-azadlıq baharı”، “ايتحاف-ithaf”، “سنين كؤنول اوتاغين-sənin kِnül otaًn” و باشقا كيتابلارى موسكوادا نشر اولونموشدور. حكيمه خانيمين شئعرلرى روس، اينگيليس ، گورجو، اؤزبك، مولداو (رومين) و باشقا ديللره ترجومه ائديلميشدير.
حكيمه خانيم بديعى ترجومه ايله ده مشغول اولموشدور. او٬ صمد وورغونون، جعفر جاببارلىنين، نبى خزرىنين، ميرواريد ديلبازىنين اثرلرينى فارس ديلينه ترجومه ائتميشدير. حكيمه بولورىنين ادبى ايرثى زنگين و چوخ شاخه لىدير. اونون كيلاسيك اوسلوبدا يازديغى غزللر و باياتىلارلا ياناشى، چاغداش ياشاميميزلا باغلى اولان اثرلرى يوكسك صنعتكارليق نومونه لريدير. صنعتكارين وطن حسرتلى شئعرلرى، ايكى يئره بؤلونموش تورپاغين دردى ايله دولو ايدى. درين ياشام فلسفه سى، يوردسئوه رليك روحو، يوكسك اينسانجيل ايدئيالارى ايله سجييه له نن بولورى ياراديجيليغى، چاغداش آذربايجان پوئزيياسينين پارلاق صحيفه لريندندير.
شاعيرين ياديگارى:
وطن حسرتى -Vətən Həsrəti
دونيادا بئله بير خسته ليك ده وار-Dünyada belə bir xəstəlik də var
وطن حسرتىدير او دردين آدى-Vətən həsrətidir o dərdin adı
ائليندن٫ يوردوندان آيرى اولانلار-Elindən yurdundan ayrı olanlar
وطنين درديندن آيرى اولمادى- Vətənin dərdindən ayrı olmadı
وطندن اوزاقدا عؤمر ائده نلرين-Vətəndən uzaqda ömür edənlərin
دردى بؤيوك اولار٫ ائل بيلير بونو-Dərdi böyük olar, el bilir bunu
وطن حسرتينى درك ائده نلرين- Vətən həsrətini dərk edənlərin
گؤزو يولدا قالار عؤمرو اوزونو- Gözü yolda qalar ömrü özünü
ائله گونشم٫ بير اولدوزام من- Elə günəşəm ,bir ulduzam mən
داغلارين داليندا باتيب قالميشام- Dağların dalında batıb qalmışam
اينتيظار چكه رك گئجه صوبحه جن-İntizar çəkərək gecə sübhə cən
سحر اولدوزونو يولا سالميشام- Səhər ulduzunu yola salmışam
وطنين حسرتى ايللردير٬ ايللر-Vətənin həsrəti illərdir, illər
قلبيمى چولقاميش بير هاله كيمى-Qəlbimi çolqamış bir halə kimi
گؤزلريم يول چكر هر آخشام سحر-Gözlərin yol çəkər hər axşam səhər
دولاراق بوشالير پيياله كيمى- Dolaraq boşalır piyalə kimi
منيم خسته ليييم سؤيله ائى حكيم!-Mənim xəstəliyimi söylə ey həkim
“وطن حسرتى”ندن اؤزگه نه اولار؟-Vətən həsrətindən özgə nə olar
بو دؤزولمز دردى دئ نئجه چكيم؟-Bu dözülməz dərdi de necə çəkim
ريشه سيز ان گوجلو آغاج دا سولار- Rişəsiz ən güclü ağacda solar
تبريز – Təbriz
قوللاريم دولانار بوينونا بير گون-Qollarım dolanar boynuna bir gün
يئنه باش قويارام ديزينه، تبريز!- Yenə baş qoyaram dizinə, Təbriz
حسرتدن، هيجراندان جانا دويموشام-Həsrətdən, hicrandan cana doymuşam
دويونجا باخارام گؤزونه، تبريز!- Doyunca baxaram güzünə, Təbriz
بولانيق سولارين آخسين، دورولسون- Bulanlıq suların axsın durulsun
تزه گونلرينده بوسات قورولسون – Təzə günlərindən busat qurulsun
سهند جمالينا بير ده وورولسون – Səhənd cəmalna bir də vurulsun
بير غوبار قونماسين اوزونه، تبريز!- Bir qubar qonmasın üzünə Təbriz
گولوستان باغينين سئيرينه گليم- Gülüstan bağının seyrinə gəlim
لاله ياماجيندا بير ده دينجه ليم- Lalə yamacında bir də dincəlim
اؤتن گونلريمه يئتيشمز اليم- Ötən günlərimə yetişməz əlim
دوشوم هئچ اولماسا ايزينه، تبريز!- Düşüm heç olmasa izinə Təbriz
آنا تبسسومون آى ايشيغىدير- Ana təbəssümün ay işığıdır
قولوم قامتينين سارماشيغىدير- Qolum qamətinin sarmaşığıdır
شئعريم بو دونيانين ياراشيغىدير- Şe’rin bu dünyanın yaraşığıdır
اينجىسى توكه نمز خزينه، تبريز!- İncisi tükənməz xəzinə, Təbriz
سن شاعير عؤمرومه ووقار وئريبسن- Sən şair ömrümə vüqar veribsən
سولوب سارالمايان گولعيذار وئريبسن- Solub saralmayan gülizar veribsən
ائعتيبار وئربسن٬ ايلقار وئريبسن- E’tibar veribsən, ilqar veribsən
هر ايگيد اوغلونا٬ قيزينا تبريز!- Hər igid oöluna,qızına Təbriz
شهريياردان حكيمه بولورىيه:
بولورىنين عئلمى آختاريشلارى ايران آذربايجانى اديبلرينين ياراديجيليغى ايله سيخ باغلى اولموشدور. اونون شهرييارا حصر ائتدييى مونوگرافىسى ادبييات بيليميميزده خوصوصى يئر توتموشدور. محممد حوسئين شهرييارين حكيمه بولورىيه حصر ائتدييى شئعرلر بولورى ياراديجيليغينا وئريلن ان يوكسك ديه ر كيمى سسله نير. “حكيمه جان” شهرييارين فارسجا شئعرلى حاققيندا بير اينجه له مه يازان حكيمه بولورىنين شهرييارا يازديغى شئعرلره بير جاوابدير. شئعر، آبان گونش ايلى ١٣٦٥- ١٩٨٦تاريخينده يازيلميشدير.
حكيمه جان! – ! Həkimə Can
سن وطندن سارى قلبين دؤيونورسه٫ ماراليم!- Sən vətəndən sarı qəlbin döyünürsə, maralım
وطنين ده ماراليندان سارى قلبى دؤيونور- Vətənində maralından sarı qəlbi döyünür
وطنى باغريوا باسسان سئوينيرسن يئنه سن- Vətəni bağrıva bassan sevinərsən yinə sən
كى وطن ده بالاسين باغرينا باسسا سئوينير- Ki vətəndə balasın bağrına bassa sevinir
منيم عئشقيم اوجالي، غوربت اولوب دونيا منه- Mənim eşqim ucalıb qurbət olub dünya mənə
دوست دويانمير دؤيونور٫ دوشمن اويانمير اؤيونور- Dost duyanmır döyünür, düşmən oyanmır oyunur
نوت: حكيمه بولورىنين آدى قوزئى آذربايجاندا يانليشليقلا “حؤكومه” شكلينده يازيلير. دوكتور يوسوف گديكلى بو باره ده بئله يازير: “سايين بولورى بيزه يوللاديغى ١٤ اوجاق ١٩٨٨ تاريخلى مكتوبوندا، بيله سينه ايراندا حؤكومه Həkimə دئييل، حكيمه Həkimə دئييلدييينى، بيزيم ده آدينى بو شكيلده يازماميزى رجا ائتميشدير. آرزيسينا اوياراق، بيز ده آدينى حكيمه Həkimə يازيريق”. (شهرييار و بوتون توركجه شئعرلرى، ١٩٩٧)